Co to jest jaskra?
Jaskra to schorzenie polegające na postępującym uszkodzeniu nerwu wzrokowego, które doprowadza do całkowitej utraty wzroku.
Jakie są objawy choroby?
Schorzenie najczęściej przebiega bezobjawowo, chory zauważa uszkodzenie dopiero, gdy nerw wzrokowy jest już praktycznie całkowicie zniszczony. Do zniszczenia nerwu wzrokowego dochodzi na skutek podwyższonego ciśnienia wewnątrzgałkowego, ale także, gdy ciśnienie wewnątrz gałki ocznej jest prawidłowe a istnieją inne przyczyny powodujące uszkodzenie nerwu wzrokowego.
Czy jaskra jest chorobą często występującą?
Jest chorobą częstą – powyżej 40 roku życia chorują na nią dwie osoby na sto. Około 70 milionów ludzi na świecie cierpi na jaskrę, z tego jedynie połowa jest świadoma swojej choroby.
U kogo jaskra występuje najczęściej?
Możemy wyróżnić ogólne i miejscowe czynniki predysponujące do wystąpienia jaskry.
Do ogólnych czynników ryzyka, na które nie mamy wpływu, zaliczamy:
1. Wiek
2. Rasa
3. Dziedziczenie – jaskra w najbliższej rodzinie
4. Płeć.
Do czynników, na które mamy wpływ poprzez ich leczenie, zaliczamy:
1. Długotrwałe nadciśnienie tętnicze
2. Nocne spadki ciśnienie tętniczego – samoistne lub spowodowane zbyt intensywnym leczeniem nadciśnienia tętniczego
3. Cukrzyca
4. Zaburzenia naczynioruchowe: migrena, choroba Reynaud.
Jaskra występuje częściej u osób z podwyższonym ciśnieniem wewnątrzgałkowym oraz wysoką krótkowzrocznością.
Na czym polega diagnostyka jaskry?
Aby rozpoznać chorobę i ocenić jej stan zaawansowania potrzebnych jest wiele badań:
1. TONOMETRIA
Złoty standard – to badanie ciśnienia wewnątrzgałkowego metodą aplanacyjną z uwzględnieniem grubości rogówki.
Podwyższone ciśnienie wewnątrzgałkowe to główny czynnik ryzyka choroby. Wyróżniamy jednak także jaskrę normalnego ciśnienia, w której wzrost ciśnienia nie jest obecny, występują natomiast inne czynniki ryzyka. Istnieje również stan zwany nadciśnieniem ocznym, w którym pomimo wysokiego ciśnienia nie dochodzi do zmian morfologicznych włókien nerwowych nerwu wzrokowego ani ubytków w polu widzenia.
2.PACHYMETRIA
to ocena grubości rogówki. Badanie to należy uwzględnić przy interpretacji pomiarów ciśnienia wewnątrzgałkowego.
Cienkie rogówki są powodem zaniżenia a grube zawyżenia pomiaru ciśnienia wewnątrzgałkowego.
3.STEREOSKOPOWA OCENA TARCZY NERWU WZROKOWEGO
Za pomocą biomikroskopu oraz soczewki Volka oceniamy wielkość, kształt, barwę i symetrię zagłębienia oraz pierścienia tarczy nerwu wzrokowego. Podczas badania dna oka można rozpoznać lub stwierdzić podejrzenie jaskry. Fizjologicznie włókna nerwowe siatkówki zbierają się na obwodzie tarczy nerwu wzrokowego w formie różowego pierścienia. W jaskrze zanik włókien nerwowych powoduje, że pierścień ten zwęża się i stopniowo zanika a centralne zagłębienie tarczy nerwu wzrokowego poszerza się. Niewielkie zmiany anatomiczne tarczy pozwalają na podejrzenie jaskry i wymagają dalszej diagnostyki w tym kierunku.
4.FOTOGRAFIA TARCZY NERWU WZROKOWEGO
Stanowi dokumentację aktualnego wyglądu tarczy nerwu wzrokowego oraz podstawę do monitorowania zmian. Fotografia może być barwna lub wykonana w świetle bezczerwiennym.
5. PERYMETRIA (badanie pola widzenia)
PERYMETRIA STATYCZNA – polega na prezentacji nieruchomych bodźców o stałej wielkości i zmieniającym się natężeniu, w ściśle określonych punktach pola widzenia. Badanie to określa w każdym z badanych punktów granicznej wartości bodźca, powyżej której wszystkie bodźce są widziane, a poniżej której siatkówka nie jest w stanie ich spostrzegać. W przypadku istnienia charakterystycznych dla jaskry zmian w nerwie wzrokowym badanie to potwierdza rozpoznanie oraz określa stopień zaawansowania choroby.
FDT – perymetria zdwojonej częstotliwości. Badanie to wykrywa wczesne ubytki w polu widzenia związane z jaskrą, które nie są możliwe do uwidocznienia w standardowym badaniu pola widzenia.
6. OCT – OPTYCZNA KOHERENTNA TOMOGRAFIA
Badanie to dzięki wysokiej rozdzielczości pozwala na bardzo precyzyjny pomiar wielu parametrów tarczy nerwu wzrokowego oraz pomiar grubości warstwy włókien nerwowych siatkówki. Badanie jest całkowicie bezpieczne, bardzo dokładne i powtarzalne. Służy do diagnostyki oraz monitorowania zmian jaskrowych.
7.GONIOSKOPIA
Badanie kąta przesączania pozwala ocenić typ jaskry różnicując jaskrę otwartego i zamkniętego kąta. Formy te wymagają odrębnego postępowania.
Ciecz wodnista produkowana jest przez ciało rzęskowe do tylnej komory oka, przez otwór źreniczny przedostaje się do przedniej komory oka, skąd jest odprowadzana przez otworki kąta przesączania. Utrudnienie przepływu przez beleczkową strukturę kąta powoduje wzrost ciśnienia wewnątrzgałkowego. Jest to mechanizm powstawania jaskry otwartego kąta. Wzrost oporu odpływu narasta powoli, ciśnienie nie ulega gwałtownym zmianom, nie ma więc dolegliwości bólowych.
Jest to najczęściej występująca postać tej choroby.
W Polsce jaskra zamkniętego kąta występuje rzadko, jedynie u 5% chorych na jaskrę. Mechanizm jaskry tego typu polega na zablokowaniu odpływu cieczy wodnistej. Powoduje to gwałtowny wzrost ciśnienia wewnątrzgałkowego, bardzo silny ból głowy i oka, jego przekrwienie i pogorszenie widzenia, występowanie kół tęczowych wokół źródeł światła, poszerzenie źrenicy, niekiedy występują nudności, wymioty. Leczenie tego stanu powinno być natychmiastowe.
24-GODZINNE MONITOROWANIE CIŚNIENIA TĘTNICZEGO
Mimo znaczącego obniżenia ciśnienia wewnątrzgałkowego u części pacjentów obserwuje się progresję jaskrowego uszkodzenia nerwu wzrokowego. Świadczy to o tym, że w postępie choroby odgrywają rolę również inne czynniki. Najważniejszym z nich jest niedokrwienie nerwu wzrokowego. Krytyczne dla postępu neuropatii jaskrowej są nocne spadki ciśnienia tętniczego. U części osób nocą dochodzi do znacznych jego spadków. Mogą to być obniżenia fizjologiczne lub związane z intensywnym leczeniem nadciśnienia tętniczego.Dobowe monitorowanie ciśnienia tętniczego pomaga wyłonić osoby, u których konieczna może być zmiana terapii jaskrowej, a także często modyfikacja leczenia nadciśnienia tętniczego.
Jak leczy się jaskrę?
Celem leczenia jaskry jest utrzymanie funkcji widzenia na możliwie najlepszym poziomie, do końca życia chorego. Lecząc jaskrę, mamy obecnie możliwość wpływania na ciśnienie panujące wewnątrz oka. Obniżając ciśnienie wewnątrzgałkowe ustalamy ciśnienie docelowe indywidualnie dla każdego pacjenta. Pod uwagę należy brać sumę czynników uszkadzających i stan wyjściowy narządu wzroku. Im jest ich więcej i są poważniejsze – tym ciśnienie docelowe powinno być niższe.
- Leki stosowane miejscowo to obecnie podstawowy sposób leczenia. Preparaty te powodują obniżenie produkcji lub ułatwiają odpływ cieczy wodnistej. Krople muszą być stosowane regularnie w określonych odstępach czasu, dla utrzymania wyrównanego poziomu ciśnienia wewnątrzgałkowego w ciągu doby. Przerwanie leczenia może wywołać gwałtowny wzrost ciśnienia i poważne uszkodzenie wzroku.
- Zabiegi laserowe poprawiające przepływ i odpływ cieczy wodnistej. Do zabiegów tych należy: trabekuloplastyka laserowa (SLT lub ALT) oraz irydotomia laserowa.
- Leczenie chirurgiczne – trabekulektomia– to metoda wytworzenia sztucznej przetoki w obrębie kąta przesączania poprawiającej odpływ cieczy wodnistej z oka. Zabieg chirurgiczny jest konieczny, gdy inne metody obniżenia ciśnienia w oku z jaskrą są niewystarczające do zahamowania procesu destrukcji nerwu wzrokowego.
Wczesne rozpoznanie i wdrożenie prawidłowego leczenia jaskry może zapobiec utracie wzroku. Nasza pracownia przeprowadza kompletną diagnostykę obejmującą pełen zakres omówionych badań, proponujemy indywidualne ustalenie terapii z uwzględnieniem czynników ryzyka progresji choroby oraz regularne monitorowanie skuteczności leczenia.
